Strefa Klienta
Jaka jest sytuacja kobiet na rynku pracy w Polsce? Ile z nich zrezygnowało z aktywności zawodowej, by poświęcić się wychowaniu dzieci? Ile z nich chciałoby pracować, ale napotkały na swojej drodze zawodowej bariery, które okazały się nie do przeskoczenia?
Odpowiedzi na te pytania szukaliśmy w raporcie "Jak zwiększyć aktywność zawodową kobiet w Polsce?", przygotowanym przez Instytut Badań Strukturalnych w 2020 roku.
Pracujące kobiety: Polska vs. Unia Europejska
Kobiety w Polsce pracują rzadziej niż ich koleżanki w Unii Europejskiej.
Niewiele ponad 63% kobiet w wieku produkcyjnym (15–64 lat) jest aktywnych zawodowo, w stosunku do średnio 68% w Unii Europejskiej.
Znaczące różnice dotyczą Polek w wieku 50+ (tzw. silversi), co może być spowodowane niskim wiekiem emerytalnym i dostępnością świadczeń pozwalających na wcześniejszą dezaktywizację zawodową w porównaniu do standardów we wszystkich krajach Unii Europejskiej.
Aktywność zawodowa najmłodszych kobiet, w wieku 15-24 lat, w Polsce jest także mniejsza niż w całej Unii, na co wpływ może mieć dostępność szkolnictwa wyższego. Najbardziej aktywna grupa zawodowa Polek, w wieku 25-49 lat, jest przeciętnie tak samo liczna jak kobiet w innych krajach UE.
Bierne vs aktywne zawodowo - co je różni?
Aktywność zawodową kobiet różnicują przede wszystkim trzy czynniki:
- poziom wykształcenia,
Badania wykazały, że kobiety z niższym wykształceniem są rzadziej aktywne zawodowo. Aż prawie 90% Polek, które ukończyły szkołę średnią lub studia, pracuje lub poszukuje pracy.
- posiadanie dzieci i ich wiek,
Polki, które nie mają dzieci, a także te z jednym lub trójką i więcej dzieci pracują w Polsce częściej niż przeciętnie kobiety w Unii Europejskiej. W porównaniu do UE zaskakująco dużo (najwięcej w całej UE) jest w Polsce pracujących kobiet, które mają wyształcenie wyższe i są bezdzietne lub mają jedno dziecko.
Tym samym, najmniej liczną grupę w Polsce stanowią pracujące kobiety, posiadające dwójkę małych dzieci (poniżej 6 roku życia). To one najczęściej pozostają bierne zawodowo i to bez względu na to, jakie mają wykształcenie.
- miejsce zamieszkania.
Badania wykazały, że mieszkanki dużych miast są znacznie częściej aktywne zawodowo niż małych miast i wsi.
Przyczyny bierności zawodowej Polek
Dlaczego kobiety w Polsce nie pracują? Często jest to ich wolny wybór. Ponad 75% biernych zawodowo Polek nie pracuje ani nie poszukuje pracy z powodu opieki nad dziećmi lub innych obowiązków rodzinnych, dla porównania: w Szwecji obowiązki rodzinne są powodem bierności zawodowej 18% kobiet pozostających poza rynkiem pracy.
Ciekawostka: 37% kobiet w wieku 25-49 lat chciałaby pracować, ale nie szuka pracy. Ten wynik można wytłumaczyć małą liczbą miejsc pracy w miejscu zamieszkania, nieopłacalnością podejmowania niskopłatnej pracy i wysokimi kosztami np. dojazdów i zapewnienia opieki dzieciom, czy presją kulturową i normami społecznymi, które kształtują decyzję o opiece nad dziećmi.
Podejęcie pracy dla części kobiet, szczególnie samotnych, staje się nieopłacalne. Jak czytamy w raporcie:
"System podatków i zasiłków – ustalone progi, wysokość świadczeń i reguły ich wycofywania powodują, że podjęcie niskopłatnej pracy przekłada się na spadek łącznych dochodów gospodarstwa domowego. Różnica jest jeszcze większa, jeśli weźmiemy pod uwagę koszty zapewnienia opieki nad dziećmi. Aktywność zawodowa staje się nieopłacalna w krótkookresowym rachunku kosztów i korzyści (nieuwzględniającym długookresowych korzyści z posiadania pracy, takich jak zdobywanie doświadczenia czy kumulowanie składek emerytalnych)".
Przeszkody do przeskoczenia
Wśród barier, które uniemożliwiają czy utrudniają Polkom podjęcie pracy zawodowej wymienia się przede wszystkim trudność w łączeniu pracy z życiem rodzinnym.
Mieszkanki małych miast i obszarów wiejskich skarżą się na męczącą pracę i wskazują, że rzadko mają możliwość elastycznego decydowania o czasie pracy (tylko 10% kobiet z małych miast i 7% z obszarów wiejskich, w porównaniu do 16% z dużych miast).
Kobietom w Polsce najwięcej trudności w łączeniu obowiązków zawodowych z opieką nad dziećmi sprawia długi czas pracy i jej wyczerpujący charakter. Dla porównania w Unii Europejskiej częściej problemem jest nieprzewidywalność harmonogramów pracy.
Barierą, która uniemożliwia kobietom rozwój zawodowy może być też wykluczenie transportowe wielu małych miast i wsi, przez co ważnym kryterium wyboru pracy staje się jej lokalizacja i odległość od miejsca zamieszkania, a nie możliwość rozwoju czy wysokość wynagrodzenia. W rezultacie kobiety nie mają motywacji, by podjąć się pracy.
Źródło: Raport "Jak zwiększyć aktywność zawodową kobiet w Polsce?", Instytut Badań Strukturalnych, 2020.
Autor: Karolina Zdunowska
Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. W przeszłości współpracowała z wydawnictwami: Media Regionalne, Ringier Axel Springer i Marquard Media. W Grupie MBE była odpowiedzialna za redakcję tekstów do magazynu „Kariera w Finansach i Bankowości” oraz na stronę KarierawFinansach.pl w latach 2018-2022.
Ⓒ 2008-2024 Grupa MBE sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone.